Банзаракцаев Санжайжап Дамдинович

                                                      Биография.

Санжайжап Дамдинович Банзаракцаев 1936 ондо Далахай нютагта түрэhэн юм. Хоёр наhа гүйсэжэ байхадань эсэгыень «арадай дайсан» гэжэ хардаад, сүлэлгэдэ ябуулhан​ байгаа. Хүндэ хүшэр ажабайдалтай байгаашье hаа, Санжайжап хүбүүн 1953 ондо Санагын долоон жэлэй hургуули дүүргэжэ, ажалайнгаа намтарые малшанаар эхилhэн байха юм.
1955 ондо Улаан сэрэгтэ мордожо, Далайн сэрэгэй флодто торпедно онгосын мотористоор албаяа дүүргээ. Гэртээ бусажа ерээд, хүдөө ажахын механизациин училищи, Алайрай тусхай hургуулиин ветеринарна таhаг дүүргээд, нютагтаа, хүршэ «Родина» колхозой (Сагаан-Морин) малай эмшэнээр амжалтатай hайнаар хэдэн жэл хүдэлөө.​ Улаан-Yдын колхоз-совхознуудай хүтэлбэригшэдые бэлдэдэг hургуули дүүргэд, Санжайжап Дамдинович Санагын совхозой отделениие эрхилэгшээр, партийна эмхиин секретаряар, профсоюзай даргаар, hү hаалиин фермые даагшаар, директорой орлогшоор наhанайнгаа амаралтада гаратараа хүдэлөө. Олон жэлэй туршада нютагайнгаа ветерануудай Соведэй түрүүлэгшэ ябаа.
Санжайжап Дамдинович анханhаа эдэбхитэй, hонор ухаатай, торгон хэлэтэй, хүн зонтой тэгшэ hайханаар хөөрэлдэжэ ядадаггүй дээрэhээ, урданай түүхэ, ёhо заншалаар hонирходог, хамта хүдэлhэн нүхэд, нютагайнгаа эрхим хүнүүд тухай хоёр ном хэблүүлжэ гаргаа. Зохёолнуудынь гүнзэгы удхаараа, hонирхолтой баримтануудаараа уншагшадта hайшаагдаhан юм. Нютаг соогоо хүхюу хөөрөөтэй, хүгтэй шогтой Санжайжап Дамдинович ажабайдалайнгаа аргагүй ехэ баян дүршэл залуушуулда, шэнэ үеын мэргэжэлтэдтэ дамжуулдаг, hайн үгөөр, hайхан юрөөлөөр дэмжэжэ байдаг зантай байhан юм. 2020 оной декабриин 27-до наhа баража бурханай орондо мордоо.

“Хабартаа шубуудай..”
Хабартаа шубуудай хойшоо субахада,
Хойноhоонь обтожо харан, харан,
Харин эндээ байhууб даа гэхэм.
Хойноhоонь сэдьхэлээ табибашье,
Харюу юу олохобши даа?
Намартаа шубуудай урагшаа субахада,
Нарибшалан хойноhоонь харан, харан,
Нютагтаа ходо үлэhүүб даа гэхэш.
Бээрэтэрээ сэдьхэлhээ дахабашье,
Бэлэг юу абахабши даа?

“Аласай холоhоо…”
Аба, эжытэйгээ зэргэсүүлдэг
Аршаантай, булагтай Бургалтайм.
Алагхан нюдыем дулаасуулдаг
Анханай бүхэхэн табисууртай.
Боржогор, шулуутай Гэдээн уулам
Бургалтай нютагайм гэрэл юм.
Бургалтайгаа дайсанhаа харамнаад,
Бусаагүй хүбүүдэй гэрээд үгэ юм,
Үдэртөө, hүниндөө ходо галтай
Үсөөхэн бэшэ даа, үйлсэмнай.
Зундаа, үбэлдөө ходо зугаатай
Зурагархан долгито Зэдэ голнай,
Хадаяа хүндэлэн зурагас гээд
Хүсэтэйхэн мотоортой агта машина.
Хабархан урагшаа зурагас гээд
Хабтагай Бургалтайм ажалшан.
Аласай холоhоо нютагни
Айлшалан ерэхэб шамдаа.
Арзатай хорзотой нүхэдни
Аягалаарайгты сайгаа намдаа.
Аба, эжытэйгээ зэргэсүүлдэг
Аршаантай, булагтай Бургалтайм.
Алагхан нюдыем дулаасуулдаг
Анханай бүхэхэн табисууртай.

Библиография

Отдельные издания

  1. Эгүүридэ мартагдахагүй мүнхэ тоонтомнай : [Наша Родина навеки] / С. Банзаракцаев, Э. Доржиева; редактор Ц. Ринчинов. — Улаан-Үдэ, 2013. — 300 н. — Текст на бурятском языке. — Текст : непосредственный. 
  2. Үнгэрһэн сагаа дурданаб : [Вспоминаю прошедшие года] / С. Банзаракцаев. — Улаан-Үдэ, 2018. -208 н. — Текст на бурятском языке. — Текст : непосредственный. 
  3. Санага. Хүгжэлтын зам : [Санага. Путь развития] / С. Банзаракцаев, Э. Доржиева; редактор С. Ринчинов. — Улаан-Үдэ, 2016. — 374 н. — Текст на бурятском языке. — Текст : непосредственный. 
  4. Санага нютагай Совет үеын түүхэ гэрэл зурагуудта : [История Санаги в фотографиях] / С. Банзаракцаев, Э. Доржиева; редактор С. Ринчинов. — Улаан-Үдэ, 2017. 

Публикации в периодических изданиях и сборниках

2003

  1. Сайханай табхарай нюуса [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — 2003. —    Окт.14.

2004

  1. Сталинтай болоhон хөөрөөн [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — 2004.

2007

  1. Морин эрдэни [Текст]: рассказ / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — 2007. — Апр. 24.

2008

  1. Ялас гэмэ хубитаяа оруулһан баатар [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. –    Захаамин, 2008. – Авг. 26.

2009

2010

  1. Һүүлшымнай уулзалга [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — 2010. — Янв. 26.
  2. Бага наhандаа баабайн нэрээр, утэлхэ хаhадаа уриин нэрээр [Текст] / С.    Банзаракцаев // Ажалай туг. — 2010. — Июниин 27.

2011

  1. Бэрхэ хүтэлбэрилэгшэ [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2011. – Февр. 11.-Февр. 25.
  2. Академик Бямбын Ринчен [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. – Захаамин,  2011. – Апр. 26.

2012

  1. Уран-Дүшын домогууд [Текст]: домогууд / С. Банзаракцаев // Байгал. – 2012. –№ 2. – н. 6-11.
  2. Нүхэрни, би заабол бусахаб. Илалта асархаб [Текст]:  / С. Банзаракцаев // Байгал. – 2012. –№ 5-6. – н. 6-11.
  3. Аласай холоhоо; Хабартаа шубуудай…; Талын зугаа; Эхын юрөөл; Түрэhэн үдэр [Текст]: шүлэгүүд / С. Банзаракцаев // Байгал. – 2012. –№ 5-6. – н. 6-11.
  4. Сагаалганаа угтуулан  [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — 2012. — Февр. 10, 21.
  5. Шоно — ажахын дайсан [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — 2012. — Апр. 13, 27; Майн 11.
  6. Малша зоной ажабайдалhаа [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — 2012. — Майн 11, 25; Июн. 19.
  7. Эхын hyнэhэнэй туhаламжа (жэгтэй ушарал) [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — 2012. — Сент. 13.
  8. «Родина» колхозой амжалтанууд. Аймагай 85 жэлэй ойдо [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — 2012. — Сент. 14, 28; Окт. 12, 26; Нояб. 16.

2013

  1. Эндүүрхэгүй сэсэн, алдахагүй мэргэн [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — 2013. — Апр. 12.
  2. Доржо абгай [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — 2013. — Апр. 26.
  3. Доржо абгай [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — 2013. — Майн 17.

2014

  1. Сагаалганай уг үндэhэн [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — 2014. — Янв. 31.
  2. Һэер шаалга [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2014. – Авг. 29.
  3. Һэер шаалга [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — 2014. — Сент. 12.
  4. Дүжэрэй ноёной үгэнүүд [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2014. – Нояб. 28.
  5. Эрын юhэн эрдэниин hургаал [Текст] / С. Банзарацаев // Ажалай туг. — 2014. — Дек. 12.

2015

  1. Илалтын сэрэгшэд [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. – 2015. — Янв. 30.
  2. Табан хушуу малаа үдхэлгэн асуудалнуудаар hанамжа [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. – 2015. — Окт. 16.
  3. Һүүлшын уулзалга [Текст] / С. Банзарацаев // Байгал №1. — Улаан-Үдэ, 2015. — 56 н.
  4. «Эндүүрхэгүй сэсэн, алдахагүй мэргэн» : домог / С. Банзаракцаев. — Текст : непосредственный // Буряад үнэн. — 2015. — Июлиин 29 (№ 29). — Н. 10. — Текст на бурятском языке. 

2016

  1. Арадаймнай ехэ һайндэрэй удха, түүхэ [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2016. – Февр. 12.
  2. Байгал далай Хүбсэгэлтэй холбоотой [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2016. – Мартын 11.
  3. Илалтын сэрэгшэд : [үгүүлэл] / С. Банзаракцаев. — Текст : непосредственный // Буряад үнэн. — 2016. — Мартын 30 (№ 12). — Н. 8. — Текст на бурятском языке.  

2017

  1. Морин Эрдэни  [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2017. – Февр. 10, 24; Март. 17
  2.  Илалтын сэрэгшэд [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2017. – Майн 12.

2019

  1.   Илалтын сэрэгшэд [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2019. – Дек. 13.

2020

  1.   Санага — онгосой шэнжэтэй нютаг [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — Захаамин, 2020. — Апрелиин 10.
  2.   Дайнай үеын үхибүүд [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — Захаамин, 2020. — Майн 15, 29.
  3.   Сагаан-Мориной сэрэгшэ хүбүүнэй хөөрөөнhөө [Текст] / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — Захаамин, 2020. — Сентябр. 25; Октябр. 16.
  4. Хатуу ундан тухай эхин классhаа [Текст]: статья / С. Банзаракцаев // Буряад  үнэн № 42 (вкладыш). — Захаамин, 2020. — Окт. 26.

2021

  1. Захааминай газар дайдаар урдадаг Зэдэ голой 16-20 зуун жэлнүүдэй түүхэ, домог [Текст]: / С. Банзаракцаев // Ажалай туг. — Захаамин, 2021. — Январиин 15.
  2. Илалтын сэрэгшэд : [рассказ] / С. Банзаракцаев. — Текст : непосредственный // Уран-Дүшэ : хамтын согсолбори / литобъединение «Уран-Дүшэ» Закаменского района ; [редактор С.-Х. Д. Дармаева ; согсолон бүридхэгшэ Д. Ц. Тогмитова]. — Улаан-Үдэ, 2021. — Н. 42-46 : фот. — Текст на бурятском языке.

Публикации о нём

  1. Ринчинов, С. Хүгтэй, хүхюутэй хүтэлбэрилэгшэ [Текст]: / С. Ринчинов // Ажалай туг. – Захаамин, 2006. – Сент. 26.
  2. Биографи С. Банзаракцаевай  [Текст] / С. Банзаракцаев // Байгал № 5-6. – Улаан-Үдэ, 2012. – н. 128-129.
  3. Ринчинов, С. «Үнэнэймнай» үнэн нүхэд / С. Ринчинов, Б. Жигмитов. — Текст : непосредственный // Буряад үнэн. — 2016. — Дек. 21 (№ 50). — Н. 14 : фот. — Текст на бурятском языке.