Будаев Амгалан Александрович
Биография.
Амгалан Будаев родился в 1979 году в селе Утата Закаменского района. Он автор трёх поэтических книг: «Высокогорный Утатуй» (1997 г.), «Волны Оронгодоя» (1998 г.) и «Свет вечной любви» (1999 г.). Участник семинара молодых писателей республик Сибири и г. Абакан (1999г.). Лауреат авторской премии газеты «Буряад үнэн» в номинации «Гуа сэсэн хатан-98». Лауреат премии госкомитета по делам молодежи, физической культуры, туризму и спорту Бурятии (1999). Член Союза писателей России (1999).
С помощью Джулии Стюарт стихи были опубликованы в США, и книги вошли в Интернет США.
В 1998 году окончил полный курс целителя-массажиста. Целитель-массажист (2000 г.), лауреат авторской премии газеты «Буряад үнэн» (Дүхэриг), конкурса «Минии мүшэн шинии мүшэнтэй» (2001 г.).
В школьном возрасте, заняв 1 место в республиканской олимпиаде в творческой секции по бурятской литературе, был зачислен студентом факультета бурятской филологии Бурятского государственного университета в 1996 году.
Стихи его постоянно публикуются в газетах «Буряад үнэн» (Дүхэриг) под литературным псевдонимом «Алмаз Природных» и корреспондентским псевдонимом А. Будаин. А также под своим именем Амгалан Будаев печатается в агинских газетах «Толон» и «Толон-Үетэн».
Благодаря помощи земляка Хубрикова Олега Михайловича (г. Улан-Удэ) его стихи были опубликованы в газете «Дойч».
«Баатар хаанай магтаал»
Уран-Дүшын хормойhоо
Зэдэ мүрэн эхитэй даа,
Дээдын дүрбэн нютагаа
Дүүрэн тэгшэ харагша,
Албанда ябаhан хүбүүдэй
Арюун сээжын hахюуhан,
Дайнда мордоhон хүбүүдээ
Дүлэн сооhоо гаргагша,
Уула тэнгэриин хормойhоо
Үргэжэ хүбүүдээ харагша,
Буугай hомые халхалха
Барисын эзэн Баатар хаан.
Шэбэнэжэ юрөөлөө урдагша
Шууяа түргэн Сэхир голоо,
Арса хүжөөр анхилhан
Аршаан булаг голнуудаа,
Хүбшэ, тайга, нугануудаа,
Хизаар татаhан хадануудаа,
Холын газарта хүбүүдээ,
Харида ябаhан басагадаа
Хаража hуудаг Баатар хаан.
«Эсэгын нэрэ»
Эсэгэмни багадам намайгаа орхёо.
Сэдьхэлдээ мартаагүй байжа болоо…
Эсэгын hургаал нагасам үгөө,
Агта мориной дүрөөдэ хүргөө…
Элдин-Бэлшэрэй хада уулые
Эсэгэмни гэжэ нэрлээ hэм.
Хашалгүй шугы түглөөрнь наадажа,
Харгантынгаа долги шагнан тэнжээ hэм.
Эсэгын нэрэ абаhан дайдамни
Эрхэхэн намаяа дуушан болгоо.
Хари газарта ябахадам, харалсажа,
Харижа ерэхыем хүлеэн байгшал.
Үнэнтэ hургаал мартагдадаггүй юм даа,
Үргэхэб үхибүүдээ өөрөө хожомынь.
Хүдөөгэй hэбшээ hалхи шагнажа,
Хүмүүни зүрхэнэй шүлэг дэлгэхэб.
Эсэгын нэрээр дэлхэйе гаталжа,
Энеэхэ, уйдахашье саг байха…
Үнэн hайхан дураяа олоходоо,
Унтаршагүй гал гуламтаяа бадаруулхаб.
Библиография
Отдельные издания
- Мүнхэ сагаан һарьдагтай минии нютаг Утаата [Текст]: шүлэгүүд / А. Будаев. – Улаан-Үдэ: Бурятский государственный университет, 1997. – 31 н.
Высокогорный Утатуй: стихи
2. Оронгодойн долгинууд [Текст]: шүлэгүүд / А. Будаев. – Улаан-Үдэ: Буряад үнэн, 1998. – 22 н.
Волны Оронгодоя: стихи
3. Мүнхэ дуранай гэрэл [Текст]: шүлэгүүд / А. Будаев. – Улаан-Үдэ: Буряад үнэн, 1999. – 51 н.
Свет вечной любви: стихи на бурятском и на русском языках.
4. Инаг дуранай бэшэг [Текст]: шүлэгүүд / А. Будаев. – Улаан-Үдэ: НоваПринт, 2012. – 56 н.
Послание любимой: стихи
5. Унтархагүй дуунуудни [Текст]: шүлэгүүд / А. Будаев. – Улаан-Үдэ, 2014. – 53 н.
6. Этигэлэй харгы [Текст]: шүлэгүүд / А. Будаев. – Улаан-Үдэ, 2014. – 23 н.
7. Дуунайм тайжа хатад [Текст]: шүлэгүүд / А. Будаев. – Улаан-Үдэ, 2015. – 47 н.
8. Сэдьхэлэй мүшэнүүд [Текст]: шүлэгүүд / А. Будаев. – Улаан-Үдэ, 2015. – 51 н.
Публикации в периодических изданиях и сборниках
1998
1. Мүнхэ сагаан һарьдагни ; Хүлеэнэб : [шүлэгүүд] / А. Будаев. — Текст непосредственный // Сагай дүхэриг : буряад шүлэгүүдэй антологи, 1982-1998 / суглуулан бүридхэбэ Б. С. Дугаров, Л. Д. Тапхаев, Р. Ш. Шоймарданов. — Улаан-Үдэ, 1998. — Н. 143-144. — Текст на бурятском языке.
2. Түрэһэн нютагни ; Хүлеэнэб ; Хүдөө нютаг : [шүлэгүүд] / А. Будаев // Ветер Востока = Зүүн зүгэй һэбшээн : стихи и песни = шүлэгүүд ба дуунууд : посвящается 80-летию ВЛКСМ / Государственный комитет РБ по делам молодежи, туризма, физической культуры и спорта, Союз писателей Бурятии, Молодёжное творческое объединение «Ветер Востока» ; [редактор Р. Шоймарданов]. — Улан-Удэ, 1998. — Н. 42-43. — Текст на бурятском языке.
2000
3. Мүнхэ сагаан һарьдагни ; Хүлеэнэб : [шүлэгүүд] / А. Будаев. — Текст : непосредственный // Уран зохёолой оръёл өөдэ : (буряад хэлэ бэшэгэй таһагта һуража, уран зохёолшод болоһон аха захатанай, һуража байһан оютадай бэшэһэн зохёолнууд) / [составитель В. Б. Махатов ; редактор Л. Д. Тапхаев]. — Улаан-Үдэ, 2000. — Н. 76-77. — Текст на бурятском языке.
2001
4. Һаруулхан инаг дуран досоомни бадарна [Текст]: шүлэг / А. Будаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2001. – Майн 29.
5. Инаг гансадаа; Мүнхэ дуран; Хангай харгантам; Ургы [Текст]: шүлэгүүд / А. Будаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2001. – Апр. 24.
6. Сагһаа урид нүгшэһэн минии нагаса [Текст]: [Александр Дымпиловай мүнхэ дурасхаалда]: шүлэг / А. Будаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2001. – Июниин 19.
2002
7. Хэлэеэ мартаһан буряад [Текст]: үнэн болоһон ушар / А. Будаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2002. – Янв. 8.
8. Мүнхэ дуран; Хүдөө нютаг; Намарай аялга [Текст]: үнэн болоһон ушар / А. Будаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2002. – Янв. 8.
9. Тарбаган малгай бэлэг [Текст]: үнэн болоһон ушар / А. Будаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2002. – Июлиин 2.
10. Гутал мориндоо үмэдхэбэ [Текст]: үнэн болоһон ушар / А. Будаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2002. – Июлиин 23.
2003
11. Хүлеэһэн лэ зандаа [Текст]: үнэн болоһон ушар / А. Будаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2003. – Авг. 5.
2012
12. Инаг гансадаа; Хүлеэнэб; Бусахалби; Одхон дуран; Мэргэн хараса; Дуранай зүүдэн [Текст]: шүлэгүүд / А. Будаев // Байгал №2. – Улаан-Үдэ, 2012. – н. 102-105.
2013
13. Унтаршагүй галайм дүлэндэ… ; Сэнхир мүльһэтэ хасарыеш… ; Шинии үгыдэ : [шүлэгүүд] / А. Будаев. — Текст : непосредственный // [Антология бурятской литературы] / Буряад Республикын Правительство, Буряадай гүрэнэй университет, Монгол шэнжэлэлгын түб ; составители А. Л. Ангархаев, Г. Ц.-Д. Буянтуева. — Улаан-Үдэ, 2013. — Т. 1 : Буряад шүлэгэй далай. — Н. 365 : фот. — Текст на бурятском языке.
2014
14. Хүхюу Буряад [Текст]: / А. Будаевай суглуулбариһаа // Байгал № 1. – Улаан-Үдэ, 2014. — н. 171.
2016
15. Шүлэгүүд [Текст]: шүлэгүүд / А. Будаев // Байгал № 2. – Улаан-Үдэ,2016. – н. 40.
16. Бурханай табиhан алтан дуhалнууд… [Текст]: / А. Будаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2016. – Янв. 29.
17. Уг изагуурта Буряадайм… : шүлэг / А. Будаев // Алтан модоной баяр : Монгол, Ород, Хятад Уластахи буряад ирагуу найрагшадай уран бүтээлэй түүбэри. — Улаан-Удэ, 2016. — Н. 55-56 : фот. — Текст на бурятском языке.
2019
18. Инаг дуранай бэшэг (дуун); Аршаан нютаг; Һайхан; Баатар хаанай магтаал; Ушхайтын басаганда [Текст]: / А. Будаев // Ажалай туг. – Захаамин, 2019. – Окт. 25.
2021
19. Захяа ; Һайхан ; Баатар хаанай магтаал ; Аршаан нютаг : (хүүгэдэй шүлэг) : [шүлэгүүд] / А. Будаев. — Текст : непосредственный // Уран-Дүшэ : хамтын согсолбори / литобъединение «Уран-Дүшэ» Закаменского района ; [редактор С.-Х. Д. Дармаева ; согсолон бүридхэгшэ Д. Ц. Тогмитова]. — Улан-Удэ, 2021. — Н. 182-193 : фот. — Текст на бурятском языке.
Публикации о нём
20. Бальжурова, С. Бурханай табиһан алтан дуһалнууд [Текст] / С. Бальжурова // Ажалай туг. – Захаамин, 2016. – Янв. 29.
21. Мүнхэ дуранай гэрэл бадаргаагша [Текст] / С. Ринчинов // Ажалай туг. – Захаамин, 2017. – Февр. 10.
22. Дугаров, Э. Нээрээл бодожо үзэхөөр… / Э. Дугаров. — Текст : непосредственный // Буряад үнэн. — 2015. — Июлиин 29 (№29). — Н. 15. — Текст на бурятском языке.
23. Орбодоева, Б. Залуу бэшэгшэдэй шэнэ долгин бурьялха гү? / Б. Орбодоева. — Текст : непосредственный // Буряад үнэн : Дүхэриг. — 2012. — Нояб. 1 (№ 43). — Н. 7. — Текст на бурятском языке.
24. Ринчинов, С. Мүнхэ дуранай гэрэл бадаргаагша / С. Ринчинов. — Текст : непосредственный // Буряад үнэн. — 2017. — Янв. 25 (№ 3). — Н. 18 : фот. — Текст на бурятском языке.
25. Ринчинов, С. «…Уяран баясана сэдьхэлни, уянгалан дуулана зүрхэмни» : шэнэ ном / С. Ринчинов // Ажалай туг. — Захаамин, 1999. — Мартын 30 (№ 13). — Н. 1, 3 : фот. — Текст на бурятском языке.
26. Новая книга : [о книге А. Будаева «Инаг дуранай бэшэг»]. — Текст : непосредственный // Вести Закамны. — 2012. — 2 нояб. (№ 44). — С. 1.
Амгалан Будаев тухай