Доржиева Бадма-Ханда Будаевна
Биография
Доржиева Бадма-Ханда Будаевна родилась в 1948 году. Имеет среднее специальное образование. 36 лет своей жизни посвятила народному образованию района. С 1969 года она начала свою педагогическую деятельность воспитательницей Цакирской школы-интерната. Проработав семь лет в интернате, перешла работать заведующей начальной школы и учителем в село Улентуй.
За годы работы в родном селе Бадма-Ханда Будаевна сделала очень много: работая руководителем школы, преобразовала начальную школу в неполную среднюю; открыла детский сад. С тех пор у улентуйских детей появилась возможность оставаться дома и учиться до 10 класса. В 1996 году Бадма-Ханда Будаевна была избрана депутатом в районный Совет народных депутатов, что позволило сделать немалое для укрепления материальной базы своей школы.
Бадма-Ханда Будаевна — любимый учитель для многих поколений учеников. Она умеет расположить к себе учеников, вызвать их на доверительный разговор, всегда поможет разобраться в проблеме, дать дельный совет. Дети уважают её за справедливость и доброе сердце.
В настоящее время Бадма-Ханда Будаевна находится на заслуженном отдыхе, но не сидит дома без дела, она руководила кружком краеведения с 1998 по 2004 годы. За эти годы ею собран огромный краеведческий материал, проведена исследовательская работа по различным направлениям. Под руководством Бадма-Ханды Будаевны в селе был построен историко-этнографический музей (восьмистенная юрта). Её воспитанники принимают активное участие в олимпиадах, конференциях, радуя успехами своего руководителя. Кроме того, она — бессменный активист художественной самодеятельности, поёт, играет в спектаклях, пишет сценарии, сочиняет стихи. С 1999 по 2004 годы работала в составе сельского женсовета. Она является достойным примером для подражания молодого поколения. Как одна из старейшин, она всегда поможет молодым своими советами, поддержит в трудную минуту.
За многолетний плодотворный труд Бадма-Ханда Будаевна награждена медалью «Ветеран труда», неоднократно награждалась почётными грамотами от районного управления образования и администрации школы за успехи в деле воспитания и обучения детей. В 1994 году ей было присвоено звание «Отличник народного просвещения». Но главной наградой для неё являются любовь, уважение учеников, детей и внуков, признание земляков. Со своим супругом Доржиевым Амар-Жаргалом Долгоржаповичем создали крепкую семью, воспитали пятерых сыновей. Их старший сын Зоригто, Дэнзэн лама – шэрэтуй Усть-Бургалтайского дацана, обучался в Высшем Буддийском учебном заведении в Индии городе Дхармасала, другие сыновья трудятся в КХ, где разводят КРС, лошадей, свиней. Бадма-Ханда Будаевна — творческая личность, в минуты вдохновения пишет стихи. Особенно трогательны её стихи, посвящённые своим детям:
«Эхын гуниг»
Монсогор харахан толгойеш
Мээхэйхэнээр альгаараа тэбэрин,
Дабташагүй хоншуухан түнтүүеш
Дахин, дахин үнэрдэнэб.
Ажалша танил гарыеш
Адхан hагад эльбэжэ,
Арбагархан альганайш хонхор соо
Аляа хүүгэндэл нэнгэнэб.
Yхибүүн болоод заримдаа
Эрхэлхээ hананаб шамдаа,
Тообии болоод нэгэндээ
Түшоод ябанаб hанаандаа.
Yриеэ hанаха гээшэ
Yбшэнтэйл байн даа сэдьхэлдэ,
Yдэр хоногой үнгэрхэ
Yдыл байн даа эжыдэ.
Урагшаа hанаатай ябаhандаш
Урма зориг түрэхэ юм,
Табан жэлыш тоолоходом
Толгойм үбдэхэ, ярьяха юм.
«Амгаландаа»
Анханай номгон, илдамхан
Аалин намдуу хүбүүмни,
Ажалай жолоо барижа,
Алхалан ябаарай шамдуухан.
Гэдэргээ зүрилдэн, эрьелдэнгүй
Гэшхэдэлэй тэгшэхэн ябаал hааш,
Һанаhан hаналшни бүтэсэтэй
Һарбайhан хүсэлшни хажуудаш
Һэр – hэрхэн гэшхэлхэл.
Эрын юhэн hургаалые
Эрхимээр баримталжа ябаарай
Эрид эдэнэй хахадые
Эсэгэhээн үлүү шадахалши даа
Январь 1998 он.
«Буладтаа»
Алтан дэлхэй арюухан даа
Аятайханаар лэ ябаарай.
Олон нүхэд оньhотойхон даа
Олоолби гээд лэ бү эндүүрээрэй.
Сэбэр hанаатай ябаал hаашни
Сэдьхэлшни сэлмэгхэн байхал даа
Зондо туhатай байгаал hаашни
Замшни арюухан үнгэрхэл даа.
Һайн эрэ болохош гэжэ
Һанадагби ходо этигээрэй
Бэрхэ бабай ябахаш гэжэ
Зүрхөөрөө мэдэдэгби, ойлгоорой.
——————————————
Нарайдаа ехээр үбдэhэндэш гү
Намдаа адлихан шарайтайдаш гү
Ходол шамаяа хайрлажа,
Ходол шамдаа этигэжэ,
Хүнэй муугаар хэлэхэдэ,
Зариманай хилараар харахада,
Зүрхөөрөө шамаяа үмөөржэ,
Yгөөрөө аршалжа ябадагби
Гартаа дүрэтээш, омогорходогби,
Толгойдоо одотойш, баярладагби
Yнэндэ дуратайш, дэбжэдэгби
Yтэлhэниие үбэрдэгши, хүхидэгби.
«Захяа»
Архиин жолоо барингүй,
Аажамхан бодолтой ябаал hаа
Хүнэй хойно оронгүй
Хүндэтэй жаргахаш, хүбүүмни
Тамхиин охиндо манарангүй
Толгой сэлмэг ябаал hаа
Түмэнэй хойно оронгүй
Түбшэн үтэлхэш, хүүхэмни.
Олон сэбэр басагад сооhоо
Олоhоноо гамнаарай
Хүнэй зүрхэн гансал гүб даа
Бурханай заяаhан хүүхэдтээ
Бултандань адляар хандаарай
Замыень заhахаар, ухаатай
Һургаал заажа ябаарай.
9-дэхи классай шабинарай hүүлшын хонхо
Зургаан наhатай «залууханууд»,
Зузаахан hааритай гарханууд,
Урал дээрээ нюhатайнууд,
Ухаансарнууд ерээт hургуулида.
Он жэлнүүд hубарин ошожо,
Одоол «үтэлбэ» хэбэртэйт
Түрэл hургуулиингаа үүдые
Түрд байтар хаябалтайт.
Гүрэнэй шангахан шалгалта барижа
Гэшхэлхэтнай гээбы саашаа
Һонорхон толгойдоо хадуужа абаhан
Һайхан сэдьхэлдээ шэнгээн эдлэhэн
Эрдэм номойнгоо эхиие
Эршэтэй саашань үргэлжэлүүлээрэйт
Дабаанай дайралдабал даражал үзөөрэйт,
Дээдын мэргэжэл шудалан ябаарайт
Элдэб хүндэ хэлүүлхэгүй
Эрдэм шангатай ябаарайт
Уладhаа ульгам ябаарайт.
Шэлэhэн харгытнай шэл шэнги hаруулхан
Шэлэhэн зорилготной зула шэнги ялагархан байг
Эрдэмэй жолоое шангаар адхан,
Эршэтэй дабшан ябыт даа!
Санжидма Николаевнада зорюулhан
Мүрнүүд hурагшадай зүгhөө.
Танхагархан заахан бидэнэй
Табадахи класста ерэхэдэ
Булсагар илдам шарайтай
Багшамнай маниие угтаалта
Зүб харюудамнай зөөлэхэнөөр миhэрэн
Заахан алдуудамнай зогсолто хэн,
Зулгыханаар хандан
Заажа үгэн, ойлгуулдаг байгаат.
Даабаряа хүсэд дүүргэнгүй,
Дутуу шүлэгоо сээжэлдэhэндэмнай
Хүмэдхөө буулган, нюдөө уhатуулан,
Хүндэхэнөөр хараад, зогсодог hэнта.
Һайн даа, hугэдэн баярые хүргэнэбди
Һайн даа, hанажал ябахабди хододоо
Дэлхэйн баярые дууhаншье бэшэ hаа,
Дундахиhаань үлүүлэн эдлээрэйт,
Элүүр энхэ жаргажа,
Элбэг дэлбэг hуугаарайт.
«Саян Санжима хоёрто»
Алтан бэhэлигүүдээ андалдажа,
Айл үрхэ болобот даа.
Аятай зохидхон алдаршажа,
Аажамхан жаргажа hуугыт даа.
Yгэ бүхэнөө ойлголсожо,
Yетэн нүхэдөөрөө зугаалдажа,
Yнгэрhэн үдэр бүхэнтнай
Yльгэр мэтэ үзэгдэhэй.
Олон нүхэдэйнгөө дунда
Омогтой дорюун ябаарайт.
Ажалай оньhондо дадажа,
Абьяастай бэрхэ hуугаарайт
Омогтой дорюун ябаарайт.
Ажалай оньhондо дадажа,
Абьяастай бэрхэ hуугаарайт.
Библиография
Публикации в периодических изданиях и сборниках
2005
- Минии нютаг [Текст]: шүлэг / Б-Х. Доржиева // Ажалай туг. – 2005. – Апр. 26.
- Амгаландаа [Текст]: шүлэг / Б-Х. Доржиева // Ажалай туг. – 2005. – Апр. 26.
- Буладтаа [Текст]: шүлэг / Б-Х. Доржиева // Ажалай туг. – 2005. – Апр. 26.
- Саян Санжидма хоёрто [Текст]: шүлэг / Б-Х. Доржиева // Ажалай туг. – 2005. – Апр. 26.
- 9-дэхи классай шабинарай һүүлшын хонхо [Текст]: шүлэг / Б-Х. Доржиева // Ажалай туг. – 2005. – Апр. 26.
2008
- Наһанай бодолнууд [Текст]: шүлэгүүд / Б-Х. Доржиева // Ажалай туг. – Захаамин, 2008. – Апр. 22.
2019
7. Жаргалантамни; Наhанай ошолго; Баян тоонтомнай; Эхын гуниг [Текст]: шүлэгүүд / Б-Х. Доржиева // Ажалай туг. – Захаамин, 2019. – Окт. 11.