Очиров Николай Цыденович

Биография

Очиров Николай Цыденович родился 29 января 1957 года в селе Енгорбой Закаменского района.

В 1972 году окончив Енгорбойскую восьмилетнюю школу, поступил в Санагинскую среднюю школу и окончил её в 1974 году. В 1974-1975 годах участвовал в строительстве села. 9  мая 1975 года был призван в армию, служил в Читинской области и в Улан-Удэ. Был механиком-водителем танка. В мае 1977 года вернулся домой. До 1978 года работал в предприятиях Управснабсбыт и ПОШ.

С 1978 по 1982 год учился в Улан-Удэнском педагогическом училище на факультете подготовки учителей начальных классов. Окончив, преподавал в Хамнейской средней школе. В 1983 году вернувшись в родное село, работал учителем бурятского языка и литературы. При школе Николай Цыденович основал детский литературный кружок «Булагай эхин». В 1994 году участвовал в конференции  молодых и начинающих писателей в г. Улан-Удэ. В том же году он участвовал в съезде, посвященном 60-летию Союза писателей Бурятии.

Был членом районного литературного объединения «Уран-Дүшэ».

Стихи Николая Цыденовича вошли в такие коллективные сборники писателей и поэтов литературного объединения «Уран-Дүшэ», как «Зэмхэ сэсэгэй зэрэлгээн соо», «Уран дүшын угалзанууд». Его стихи публиковались в журнале «Байгал» и в газетах. В 1995 году он был награжден грамотой Народного Хурала Республики Бурятия. В 2001 году ему было присвоено звание «Почётный работник общего образования Российской Федерации».

«Дайнай үеын эжынэр»
Хайруулаалта хатуу үедэ
Хонгор дуулим сэдьхэлээ,
Хамгаалаалта хамта хүбүүдтэеэ
Хайрата Эхэ ороноо.
Эрын нугалха ажалые
Ээм дээрээ даагаалта.
Модошье отолхо хэрэгтэ
Мэргэн шадалаа харуулаат.
Үбhэнэй халуун үедэ
Үүрээр эртэ бодожо,
Үргэhэ нойроо мартажа,
Үдэршье, hүнишье шогшолдоот.
Арьяатантай, үбшэнтэй тулалдажа,
Адуу малаа хамгаалжа,
Амаа тоhодохо азатайдаа
Амидарха аргатай ябаалта.
Үри хүүгэдээ энхэржэ,
Үлгын дуу дуулаха
Үе забhаршье олоогүйт,
Үлэншье ябаhандаа гомдоогүйт.
Үзэхые үзөөлтэ эжынэр,
Үүлэтэ хэрзэгы сагта
Уран шүлэгөө бэшэhүү,
Үбдэглэжэ, тандаа мүргэhүү.

Библиография

Отдельные издания

1.  Хурмаста уулым хормойдо [Текст]: шүлэгүүд / Н. Очиров, (ред. Ц.Ц. Ринчинов) – Захаамин, «Знамя труда» 2007. – 120 н. — 200 экз.

2. Наһанайм харгы [Текст]: шүлэгүүд / Н. Очиров, (ред. Э.И. Бальжанова) – Улаан-Үдэ, 2017. – 78 н. — 150 экз.

Публикации в периодических изданиях и сборниках

1991 

     1. Намтар : [шүлэг] / Н. Очиров. – Текст : непосредственный // Ажалай туг. – Захаамин, 1991. –Февр. 26 (№23-25). – Н. 7. – Текст на бурятском языке.

1992

  1. Буян хэе; Намтар; Нютаг; Ангуушан; Багын нүхэд; Хүсэл [Тескт]: шүлэгүүд / Н. Очиров // Зэмхэ сэсэгэй зэрэлгээн соо: согсолбори. – Захаамин, 1992. – н. 67-70.

1994

1. Эжыдээ; Үе сагни; Хара сагаанай тэмсэл соогуур [Тескт]:         шүлэгүүд / Н. Очиров // Уран Дүшын угалзанууд: хамтын согсолбори. – Захаамин, 1994. – н. 52-53.

1996

  1. Ангуушан; Багын нүхэд; Хүсэл [Тескт]: шүлэгүүд / Н. Очиров // Байгал № 4. — Улаан-Удэ, 1996. — н. 54-55.

1998 

     1. Алтан шара Бар жэлнай… : [шүлэг] / Н. Очиров. – Текст : непосредственный // Ажалай туг. – Захаамин, 1998. – Февр. 24 (№ 8). – Н. 1. – Текст на бурятском языке.

     2. Багшадаа : Лубсанова Нина Бадмаевнада зорюулнаб;  Хүлеэн байгаарай ; Далан жэл : Ёнгорбойн һургуулиин ойдо / Н. Очиров. – Текст : непосредственный // Ажалай туг. – Захаамин, 1998. – Июниин 2 (№ 22). – Н. 3. – Текст на бурятском языке.

    3. Ёнгорбойн домог / Н. Очиров. – Текст : непосредственный // Ажалай туг. – Захаамин, 1998. – Нояб. 3 (№ 44). – Н. 2. – Текст на бурятском языке.

    4. Инаг шамдаа : [шүлэг] / Н. Очиров. – Текст : непосредственный // Ажалай туг. – Захаамин, 1998. –Янв. 13 (№ 2). – Н. 3. – Текст на бурятском языке.

    5. Нютагни : (дуун) / Н. Очиров. – Текст : непосредственный // Ажалай туг. – Захаамин, 1998. – Июниин 23 (№ 25). – Н. 3. – Текст на бурятском языке.

    6. Энэ дэлхэйдэ түрөөд / Н. Очиров. – Текст : непосредственный // Ажалай туг. – Захаамин, 1998. – Мартын 3 (№ 9). – Н. 3. – Текст на бурятском языке.

   7. Эхэ нютаг : (уянга) / Н. Очиров. – Текст : непосредственный // Ажалай туг. – Захаамин, 1998. – Окт. 6 (№ 40). – Н. 2. – Текст на бурятском языке.

1999 

      1. Буурал эжымни буряад хэлэмни : [шүлэг] / Н. Очиров. – Текст : непосредственный // Ажалай туг. – Захаамин, 1999. – Авг. 24 (№ 34). – Н. 2. – Текст на бурятском языке.

      2. Гал гуламта : [шүлэгүүд] / Н. Очиров. – Текст : непосредственный // Ажалай туг. – Захаамин, 1999. – Авг. 17 (№ 33). – Н. 2. – Текст на бурятском языке.

     3. Буряад хэлэеэ үргэел ; Хүнэй наһан ; Хүдөөгэй нэгэндэ : [шүлэгүүд] / Н. Очиров // Ажалай туг. – Захаамин, 1999. – Февр. 23 (№ 8). – Н. 2. – Текст на бурятском языке.

2003

1. Эжымни; Хангайдаа ябааб һаяар!; Шүлэгни — хүлэгни!; Хүнэй абари зан [Текст]: шүлэгүүд / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2003. – Авг. 12.

2. Хонин жэл; Сагаан һара; Эжыдээ; Буряад басаганда; Гал гуламта [Текст]: шүлэгүүд / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2003. – Февр. 25.

3. Үглөөгүүр; Дууша нүхэдни; Хүүхэн Бүмбэ [Текст]: шүлэгүүд / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2003. – Дек. 16.

2005

  1. Хара утаан дундуур… [Текст]: шүлэг / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2005. – Апр. 26.
  2. Буряад хэлэеэ бэрхээр шудалая [Текст] / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2005. – Апр. 26.
  3. Гуниг дүүрэн дэлхэйдэ… [Текст]: шүлэг / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2005. – Июниин 28.
  4. Наһанай баяр [Текст]: шүлэг / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2005. – Июниин 28.
  5. Һайн даа![Текст]: шүлэг / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2005. – Июниин 28.
  6. Жабдаа бүхын соло! [Текст]: шүлэг / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2005. – Июниин 28.
  7. Мүнгэн; Юумэн бүхэн мүнхэ гу? [Текст]: шүлэг / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2005. – дек. 27

2006

  1. Юрын лэ дуушанби [Текст]: шүлэг / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2006. – июниин. 27

2007 

     1. Хангай нютаг ; Хурмаста уулын хормойдо ; Сугтаа hураhан басагадта ; Ёнгорбой нютагни ; Хүдөөгэй нэгэндэ ; Аршаан төөби ; Буряад хэлэеэ үргэел ; Хүнэй наhан ; Шамдаа ; Залуу наhамнай ; Богонихон болзортой наhанда ; Үглөөгүүр ; Дууша нүхэдни ; hаруул гуниг ; Ёнгорбой ; Дулаахан зүрхэтэй нүхэртөө ; Ёнгорбойн hургуули ; Юрын лэ дуушанби ; Эжы : [шүлэгүүд] / Н. Очиров. – Текст : непосредственный // Морин хуур. – 2007. – № 1-2. – Н. 163-180. – Текст на бурятском языке.

2008

  1.  Этигэл [Текст]: / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2008. – июниин 24.
  2. Санагын Дуйнхор субаргын магтаал [Текст]: / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2008. – окт. 28
  3. Малгайтай туулай, һаадагтай нохой [Текст]: / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2008. – дек. 23
  4. Хулгана жэлнай [Текст]: / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2008. – янв. 29.

2010 

     1. Дайн соогуур ажаллаһан хайрата эжымни : [шүлэг] / Н. Очиров // Буряад үнэн : Дүхэриг. – 2010. – Июниин 3 (№21). – Н. 10. – Текст на бурятском языке.

2011

  1. Тайбан байдалай түлөө [Текст]: / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2011. – янв. 18
  2. Дайгаа даралсаһан үбгэд; Ниидыш, минии хүлэг; Наһанай удха; Дуунууд [Текст]: / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2011. – дек. 27.

2012

  1. Нажарай нэгэ үглөө; Хүүхэн бүмбын домог; Юрын лэ дуушанби [Текст]: / Н. Очиров // Байгал № 2. — Улаан-Үдэ, 2012. — н. 85-87.

2013

  1. Ашыень харюулжа шадаагүй [Текст]: / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2013. – апр. 12
  2. Ажамидарал [Текст]: / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2013. – апр. 26

2017 

     1. «Уран Дүшын» угалзанууд / подготовила Г. Базаржапова. – Текст : непосредственный // Буряад үнэн. – 2017. – Июниин 7 (№ 22). – Н. 17 : фот. – Из содерж. : Нютаг : [шүлэг] / Н. Очиров. – Н. 17. – Текст на бурятском языке.

     2. Хонгоодор угаа магтая ; Энэ дэлхэйдэ түрөөд ; Балшар бага наһанһаа ; Үхибүүн наһанайм үдэрнүүд ; Сэгнэнэб нютагаа, наһаяа! ; Үлгы тоонтом : [шүлэгүүд] / Н. Очиров. – Текст : непосредственный // Буряад үнэн. – 2017. – Янв. 25 (№ 3). – Н. 19. – Текст на бурятском языке.

2018

  1. Эжымни; Дайнай үеын эжынэр [Текст]: шүлэгүүд / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2018. – Майн. 11

2019

  1. Ажамидарал; Наhанай удха; Бугын дуун; Намар; Шүлэгни — Хүлэгни! [Текст]: шүлэгүүд / Н. Очиров // Ажалай туг. – 2019. – Сентябриин 27.

2021 

     1. Ажамидарал ; Бугын дуун ; Наһанай удха ; Намар ; Молор холын сагуудһаа… ; Уула хада, талануудни… Хүлһэнэйм дуһалнуудые тогтоон абажа… ; Шүлэгни – хүлэгни! : [шүлэгүүд] / Н. Очиров. – Текст : непосредственный // Уран-Дүшэ : хамтын согсолбори / литобъединение  «Уран-Дүшэ» Закаменского района ; [редактор С.-Х. Д. Дармаева ; согсолон бүридхэгшэ Д. Ц. Тогмитова]. – Улан-Удэ, 2021. – Н. 140-146 : фот. – Текст на бурятском языке.

О нём

Ринчинов, С. Николай Очировай «Наһанай харгы» уряална / С. Ринчинов. – Текст : непосредственный // Буряад үнэн. – 2018. – Нояб. 14 (№ 45). – Н. 24 : фот. цв. – Текст на бурятском языке.

Ринчинов, С. «Дэлхэйн мүнхэ байгаал һаа, дэлиһэн үгэмнай мүнхэрхэл» : ирагуу найрагша Николай Очировай 60 жэлэй ойдо / С. Ринчинов. – Текст : непосредственный // Буряад үнэн. – 2017. – Янв. 25 (№ 3). – Н.19 : фот. – Текст на бурятском языке.

Ринчинов, С. «Хурмаста уулын хормойдо» ном тухай / С. Ринчинов. – Текст : непосредственный // Буряад үнэн. – 2017. – Янв. 25 (№ 3). – Н. 19. – Текст на бурятском языке.

Шойдоков, Б. Аршаан төөбиин үршөөлтэй Ёнгорбойн ирагуу найруулагшад : (гурбан поэдэй нэжээд шүлэгүүд тухай һанамжа) / Б. Шойдоков. – Текст : непосредственный // Ажалай туг. – Захаамин, 1998. – Июниин 2 (№ 22). – Н. 2. – Из содерж. : Эгэшын гэгээн дурасхаалда. – Текст на бурятском языке.